Üniversite Projeleri IV - Lala Hüseyin Paşa Camii Rölöve Projesi

Proje Yeri: Kütahya-Merkez Lala Hüseyin Paşa Mah.
Proje Yılı: 23-05-2009
Proje Konusu: Lala Hüseyin Paşa Camii Rölöve Projesi Hazırlanması işi
Proje Süresi: 20 Şub.-23 May 2009
Proje Ekibi: Ziya ASLAN - Musa DAL - Kübra K.PINAR - Şule AGUŞ - Eren TOMAR
Proje Ekibi Sorumlusu: Ziya ASLAN
Proje Danışmanı: Öğr. Grv. Mimar Orkun ALPTEKİN

Herkese Merhalar,

Lala Hüseyin Paşa Camii, Mimar Sinan'ın Kütahya şehrindeki eserlerinden biridir.

Bilindiği gibi mimar Sinan Türkiyenin bir çok şehrinde projeler çizmiştir. Mimar Sinan Osmanlı mimarisinin en önemli mimarlarından biridir ve hala dünyada 'Chief Architect' olarak bilinen mimarlar arasındadır.

Üniversite de dönem projesi olarak yaptığımız bu projenin kapsamı sadece rölöve projesi olarak tanımlanmıştır. Lala Hüseyin Paşa camii'nin rölöve projesi ben ve ekibim tarafından çizilmiş olmakla birlikte şadırvan'a ait proje bölüm arkadaşım Sn.Aslıhan Çelik tarafından çizilmiştir. Alt kısım da projeleri incelediğiniz üzere de göreceğiniz gibi Aslıhan'ın çizimleri benim naif kalemime nazaran daha kaliteli kuşkusuz. tabi bu kısımda olaya genç yaşın getirdiği tecrübesizlik de giriyor elbette çünkü keza ben üstadın bu camii'ni çizerken 19 yaşında idim. şadırvan projesi için Sn. Aslıhan Çelik'e katkılarından dolayı ayrıca teşekkür ederim. :)

Gelelim proje başlangıç serüvenine, daha önceki proje gruplarında da olduğu gibi bu proje için de ayrı bir grup oluşturduk ve açıkçası bu kez ekip eski arkadaşlara nazaran biraz daha tecrübesizdi. bu durum benim için bir sorun teşkil etmiyordu çünkü bildiklerimi onlara anlatarak onları da bu konuda biraz bilgilendirmek istedim. Rölöve ekipmanlarımızla ölçümlerimizi yaptık. tabiki burada bir çok arkadaşımdan da özellikle 
forum da çok fazla soru geliyor. Kubbe yüksekliğini nasıl ölçümü yada minare ölçümü gibi. mihrabın ve minberin detaylandırılması hakkında. arkadaşlar bilinen en eski kubbe ölçümlerinden biri balon ile yapabilirsiniz fakat bu kadar acemiliğe gerek yok tabi ki bunu bilin diye söyledim. lazer metreler de uygun fiyata edinebilirsiniz, sadece rölöve için değil diğer ölçüm işlerinizde de size çok yardımı dokunacaktır. Camii'nin rölöve planını aplike ettikten sonra görünüşler için çalışmalar başlattık, tabii düz bir zemin olduğu için ve cephelerde kesme taşlar kullanıldığı için işimiz çok zor olmadı. Tabi Lala Hüseyin Paşa Camii bir Sinan eseri olduğu için plan düzleminde camii dış taşıyıcı duvarların genişliği oldukça fazla. Sinan'ın bu camii'de Anadolu'daki bir çok nadide eseri gibi kare plan üzeri kolonsuz taşıyıcı duvarlara tek kubbe ile örtülü kare bir plana sahiptir. kubbe üstü zamanın ve şimdiki camii'lerin çoğunda uygulananlar gibi kurşun kaplamadır. Camii'nin projesini teslim zamanına gelirken son bir kaç kez daha ziyaret ettik hataların sayısını mümkün olduğunca minimum'a indirmek bizim için daha iyi sonuçlar getirecekti kuşkusuz. Final günü geldi ve Camii'nin projelerini teslim ettikten sonra ki yaşadığımız haklı gurur. Ardından notların açıklanması ile aldığımız yüksek notlar harf olarak 'AA' dedirtmişti bize. Evet bu projeye dair güzel anılardan biri de kuşkusuz Kübra'nın yaptığı börekleri camii avlusunda atıştırırken ben ve ekip arkadaşlarımızın yüzümüzdeki o muzip öğrenci gülümsemesi :) 

LALA HÜSEYİN PAŞA CAMİİ

Lala Hüseyin Paşa mahallesinde olan bu cami, İkinci Selim 'in lalası Hüseyin Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bilindiği gibi Selim ikinci şehzadeliği zamanında (155S -1566) Kütahya'da vali olarak bulunduğu zaman Hüseyin Paşa yanında idi. Daha sonra 1566'da II. Selim Padişah olunca, Lalası Hüseyin Paşa, Anadolu Eyalet Valisi olarak Kütahya'da kalmıştır, (1566 - 1568) İşte Paşa, bu süre içinde camiyi ve aynı ismi taşıyan hamamı yaptırmıştır. Fakat her iki eserin de kitabesi bulunamamıştır. Halk arasında bu cami ve hamamın Mimar Sinan yapılarından olduğu söylenmekte ise de Sinan eserleri arasında yeralmadığı ve bugüne kadar tarihi bir kayda tesadüf edilemediği cihetle, ancak plânının Mimar Sinan tarafından hazırlanmış olması kanısındayız. (Mimar Sinan : 1499 - 1598)

Fakat, kesin olarak bu camı ve nemamın Lala Hüseyin Paşa tarafından 1566'da başlayıp 1568'de tamamlandığı bilinmektedir.

(Lala Hüseyin Paşa cimri imiş, bir sigara bile ikram etmekten kaçınırmış, halk arasında "tütünsüz paşa"olarak ün almıştır. Söylendiğine göre Camiye sırtında kesme taş taşıyan bir işçinin iskele yanına geldiği zaman, taşı yere bırakarak geri döndüğü ve bu hareketi tekrarladığını gören paşa, işçiden bu hareketin manasını sormuş, işçi de yıkanacak hamam bulamadığını söylemiş Bunun üzerine paşa cami inşaatını durdurarak, hamamı yaptırmaya başlamış ve hamam bittikteh sonra cami yapımına devam edilmiştir.)

Üstad İsmail Hakkı Uzunçarşılıoğlu'nun (Kütahya Şehrinde) haber verdiği vakfiyeyi göremedik.

1257-1841 de Lala Hüseyin Paşa Mahallesi'nden Halil kızı Hatice isminde hayırsever bir hatun, iki berber dükkânı ile bir bakkal dükkânını bu camiye vakfetmiştir. 1286-1869 da aynı mahalleden Hacı şeyhzade Salih oğlu hacı Süleyman ağa da yine bu camiye bir ev ile üç dükkan vakfetmiştir 1288-1871'de Hacı Süleyman'nın karısı Şerife hatun bir kahvehane ile bir yağcı dükkanı vakfetmiştir, (bak mahkeme kayıtları, defter 22,44,45)

Halen caminin kapısı üzerinde gördüğümüz kitabeden bu caminin 1310 - rumi yılında 1894 m. mutasarrıf Fuat Paşa zamanında hayırsever halk tarafından esasli bir şekilde tamir ettirilmiştir. 

Kitabe okunuşu

(İbadethaneye hizmet eden ashab ı hayratı,
İder dergâhı izzetinde Hüda-yı Lemyezel ihsan.

Liveçhillah muzaffer oldula»- ihyasına derhal
Sudurunda ziya versin bu nur u pertev iyman.

Bu lala hüseyin paşa bina ettiği camii,
İdüp tamir ahalisi biavni Hazreti Yezdan.

Ferah bahşeyledi cami, eda oldukça farzullah,
Musalliler eda etsün salat-i hamse her an.

Kılarsa lütfünü müberra, vallah i Zülcelal-i Ekber.
İder mi ani hiç ebter bu fili Hazreti Mennan.

Müezzinler okur ihlas, imam Allahu Ekber der,
Cemaat iktida eyler, Melekler de olur hayran,

Gel ey.Rüşdî; dehan aç tekellüm eyle tarihi, 

Kusur, pür küsur ki olur belki sebebi gufran.

Gelüp sal 1310 hitam buldu bu tamirat,
Bilhamdillah muvaffak eyledi hatmin Ulu Suphan.

ŞİMDİKİ DURUMU;

Lala Hüseyin Paşa mahallesinde selatin camilerimizdendir. Camı avlusunun kuzey ve doğusu düzgün duvarla ve demir parmaklıkla çevrili olup iki kanadlı parmaklıklı kapıdan girilir. Tam ortada 6 direk üzerine yapılmış üstü kiremit örtülü sekizgen biçimde mermer bir şadırvan vardır. Suyu boldur, bu suyun Ulupınar'dan geldiği söylenir. Şadırvan üstü demir kapaklı kafeslidir.

Dört mermer sütun üzerine beş kemerli ve baştanbaşa camekânlı olan cami kuzey yönünün ortasında (1,5X2.) m boyutunda iki kanadlı kapıdan dış cemaat yerine girilir. Ayakkabı çıkarılacak mahallin sağında bulunan Kısım iki kemer, iki kubbelidir, son mahfilde aynidir.

Caminin esas kapısı, mermer sütunlar arasında olup üstünde yukarda yazılan tamir kitabesi vardır. (2,6X5,2) m kare ve âdi ahşap parmaklıdır. Sağ mahfilde minare kapısı vardır, 26,27 santim kalınlığında 004) basamaklı olan bu minare tek şerefeli ve külahı kurşun kaplıdır. Bu mahfilden ahşap 10 basamakla yukarı mahfile çıkılır. (2,6X4,8) m kare olan bu mahfil kadınlara mahsus olup keza âdi parmaklıklıdır. Yukarı mahfilin bir köşesi mermer sütun üzerinde, diğer köşeleri duvardadır.

Camiin doğu duvarında tabana yakın iki büyük pencere, yukarda kemer altında bir büyük, iki yuvarlak pencere, güneyde iki büyük, yukarda kemer altında bir büyük, iki yuvarlak, batıda aynen iki büyük, üç küçük, kuzeyde tabana yakın iki penceresi varda.

Caminin kubbesi dört kemer üzerine oturtulmuş olup çok zariftir, camide bulunan bütün yazılar hattat Tekirdağlı Halil efendinin eseridir.

(12,15X12,30) m kare olan caminin mihrabı mermerdir, minber ve merdivenleri de mermer den işlenmiş olup sevimlidir. Caminin dört duvarı 1,60 m kalınlığındadır. Kesme taş ve harç karışımı yapıdır. Kubbe kurşun kaplıdır. Bütün pencereler mermer sütunlarla çevrili olup kemer lidir. Sakal-ı Şerif vardır,

Caminin doğusunda bir sıbyan mektebi vardı. Bu mektebin yerini şimdi burada gömülü bulunan Talip Paşa bağışlamıştı.

Vaziyet Planı / Site Plan

Vaziyet Planı Pafta / Site Plan Dwg

Vaziyet-Kat Planı ve Kesitler / Site - Level Plan & Sections

A - A Kesiti / Section A-A...

B - B Kesiti / Section B-B...

Zemin Kat Planı / Ground Floor Plan

Ön Cephe / Front Elevation

Camii Şadırvanı Kat Planı / Mosque Fountain Floor Plan

Camii Şadırvanı Tavan Planı / Mosque Fountain Ceiling Plan

Camii Şadırvanı A-A Kesiti / Mosque Fountain Section A-A...

Camii Şadırvanı Ön Cephe / Mosque Fountain Front Elevation

Camii Şadırvanı Arka Cephe / Mosque Fountain Rear Elevation

Camii Şadırvanı Pafta / Mosque Fountain Dwg

Camii Fotoğraf 1 / Mosque Photo 1

Camii Fotoğraf 2 / Mosque Photo 2

Camii Fotoğraf 3 / Mosque Photo 3

Camii Fotoğraf 4 / Mosque Photo 4

Kündekâri Ahşap Giriş Kapısı / Kundekari Wooden Entrance Door

Ahşap Kapı Detayı / Wooden Door Detail

Ahşap Kapı Detayı / Wooden Door Detail

Camii Kitabe / Mosque Inscription

Ahşap Giriş Kapısı / Wooden Entrance Door

Cephe Taş Kolon Detayı / Stone Column Detail

Camii İç Mekan / Mosque Interior

Vaaz Kürsüsü /  Preaching Area

Camii Mihrabı / Mosque Mihrab

Camii Minberi / Mosque Pulpit

Camii İç Mekan / Mosque Interior

Camii İç Mekan / Mosque Interior

Paşa Hamamı / Pacha Bath

Bu resimde görüldüğü üzere paşa hamamı camii yapılmadan önce yapılmıştır. Osmanlı devletinde her camii yapılmadan önce çevresinde uygun bir noktada muhakkak işçi ve ustaların yıkanması için hamam yapılırdı. Ustaların yıkanmadan camii işinde çalışması istenmezdi. ;)

Camii Sokağı / Mosque Street

Paşa Hamamı / Pacha Bath 

Yine aynı resimde detaylıca bakınca açıkça görülüyor ki hamamın yanında sonradan ahşap konstrüksüyon derme çatma bir yapılaşma oluşturulmuş. Paşha hamamının Restorasyonu yapılmak istenirse zannediyorum bu durum göz ardı edilmemesi gerekir. Yapının yıkılması ve hamamın mevcut halinde korunmaya yada kullanıma yönelik bir proje hazırlanması gerekli.

Ahşap Konak / Wooden Mansion

_______________

Kaynaklar:

1 nolu görsel 

 *http://archnet.org/collections/21/sites/2784

 *Hamza Güner / Kütahya Camileri / 1964 

 *http://www.osmanlimedeniyeti.com/